Tymczasowe aresztowanie – kiedy i dlaczego jest stosowane?

Tymczasowe aresztowanie jest najdotkliwszym środkiem zapobiegającym jakie może zastosować sąd wobec podejrzanego/oskarżonego. Stosowany jest jako ostateczność, bowiem ogranicza wolność człowieka jeszcze niewinnego.

Z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania może wystąpić prokurator na etapie przygotowawczym, jeżeli uzna, że istnieje zagrożenie, że podejrzany (po sporządzeniu aktu oskarżenia przez prokuratora -oskarżony) może nakłaniać do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, albo w inny sposób zakłóci postępowanie karne (np. „wydając polecenia swoim kolegom, aby pewne osoby uciszyć” – taki tekst prokurator mógł słyszeć na korytarzu lub podczas przesłuchiwania).

Jeżeli sąd uzna, że istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony może uchylać się od udziału w rozprawie, ucieknie, wyjedzie za granicę lub będzie się ukrywał zastosowanie tymczasowego aresztowania jest celowe dla sprawnego prowadzenia postępowania. Sąd decyduję się na zastosowanie tymczasowego aresztowania zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić tożsamości sprawcy lub nie jest znany adres jego stałego pobytu na terenie kraju.

Kolejna przesłanką, która uzasadnia zastosowanie tymczasowego aresztowanie jest zarzut popełnienia zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej lat 8. Zastosowanie tymczasowego aresztowania może być konieczne względem osoby, która została skazana w sadzie I instancji na karę wolności nie niższą niż 3 lata dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania oraz zminimalizowania możliwości zniszczenia lub ukrycia nieujawnionych dowód.

Wyjątkowo zastosować tymczasowe aresztowanie można wobec osoby oskarżonej o popełnienie przestępstwa zbrodni lub umyślnego występku, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy osoba ta grozi ich popełnieniem (może to być: wykrzykiwanie na posterunku Policji słów: „Zabije go!”, istniejące nagrania, w których oskarżony grozi innej osobie, wynika to z jego zachowania, prowadzenia dotychczasowego życia, karalność).

Tymczasowe aresztowanie stosowane jest, jeżeli inne (łagodniejsze) środki zapobiegawcze nie zabezpieczą odpowiednio postępowania karnego. Jednocześnie należy podkreślić, że gdy ustaną przyczyny uzasadniające jego stosowanie lub zaistnieją okoliczności, które nie dopuszczają zastosowania tymczasowego aresztowania sąd/prokurator uchyli lub zmieni środek zapobiegawczy.

Od środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania odstępuje się względem oskarżonego, którego stan zdrowia nie zezwala na umieszczenie go w zakładzie karnym albo nie pozwalają na to względy i ciężka sytuacja rodzinna (np. jest on jedynym żywicielem rodziny i opiekuje się mamą, która od kilku lat leży na łóżku). Nie stosuje się tymczasowego aresztowania nie stosuje się wobec osoby, która jest oskarżona o czyn, za który sąd orzeknie karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania albo orzekanie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, ale jej wymiar nie przekroczy okresu tymczasowego aresztowania. W każdym przypadku nie można zastosować tymczasowego aresztowania, jeżeli sprawca popełnia przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku. Tylko ujęcie sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio po tym może uzasadnić zastosowanie omawianego środka zapobiegawczego.