W tej niekomfortowej i niepewnej sytuacji przysługuje osobie tymczasowo aresztowanej szereg uprawnień dochodzenia swoich praw i reagowania na decyzje organów państwowych. Jeżeli dojdzie do posiedzenia o tymczasowe aresztowanie w Twojej sprawie zaproponuj złożenie poręczenia majątkowego. Jego wysokość zależna jest od Twoich możliwości majątkowych oraz rozmiaru ewentualnej szkody. Na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania przysługuje Ci zażalenie do Sądu Okręgowego w terminie siedmiu dni. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla podejrzanego/oskarżonego bądź inną osobę przez niego wskazaną
Pierwszym i najważniejszym jest prawo do kontaktu z obrońcą (art.73 k.p.k.). W tym wypadku jednak prokurator musi udzielić zgody, ale nie zdarza się by jej nie udzielił. Ewentualnie prawo to może zostać ograniczone zastrzeżeniem obecności prokuratora lub innej upoważnionej osoby podczas widzenia (zapis w zgodzie prokuratorskiej).Również podstawowym prawem tymczasowo aresztowanego jest kontakt korespondencyjny z wybranymi osobami. W tym zakresie także może zostać zastosowane uszczuplenie swobody uprawnienia. Do 14 dni od momentu wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu przez organ ścigania (prokuratora) korespondencja podlega kontroli. Dodatkowo prokurator może zastrzec kontrolę korespondencji kierowaną do obrońcy (zarządzeniem). Trzecim, elementarnym prawem osoby tymczasowo aresztowanej jest prawo do widzenia. Odbywa się ono pod nadzorem Służb Więziennych. Przewidziany czas to 60 min, ale w tym względzie dużo zależy od regulaminu i praktyki danej jednostki penitencjarnej. Czas widzenia może zostać wydłużony lub odbywać się bez obecności funkcjonariuszy, ale tylko wtedy jeżeli na pisemną prośbę (wniosek) w sprawie Dyrektor zakładu wyrazi zgodę. Podczas jednej wizyty (widzenia) mogą być obecne 2 osoby pełnoletnie, które mają zgodę prokuratora na kontakt z osadzonym tymczasowo oraz niepełnoletni (brak ograniczenia ilościowego, jednak musza do 15 roku życia „wejść” z opiekunem, który ma zgodę na widzenie). Powyższe regulacje oznaczają, że dopuszczalne, ale nie praktykowane, byłyby wizyty np.: ośmiorga 16-latków. Odmowa wydania takiej zgody może nastąpić, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że widzenie zostanie wykorzystane w celu bezprawnego utrudnienia postępowania karnego bądź widzenie to może zostać wykorzystane do popełnienia przestępstwa. Na odmowę widzenia przysługuje Ci skarga/zażalenie.
Na nieudzielenie zgody na przekazanie paczek żywnościowych, środków higienicznych czy leków służy ci zażalenie. Decyzją zawartą w wyroku Trybunału Konstytucyjnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1707, sygnatura akt K 54/13) przepis zakazujący korzystania ze środków komunikacji utracił moc i przestał obowiązywać 4 czerwca 2015 r. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu art. 217c k.k.w. tymczasowo aresztowany może korzystać z aparatu telefonicznego na zasadach określonych w regulaminie organizacyjno-porządkowym wykonywania tymczasowego aresztowania za zgodą prokuratora (lub innego organu do którego dyspozycji pozostaje).
W przypadku gdy tymczasowo aresztowany nie uzyska zgody, na zarządzenie o odmowie wyrażenia zgody na korzystanie z telefonu przysługuje mu zażalenie do sądu.
Na każdą decyzję sądu o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie. Jednak możliwość złożenia pierwszego, tak by nie zostało uznane za bezprzedmiotowe, a skuteczne pojawia się z chwilą upłynięcia 3-go miesiąca od daty wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.
Zażalenie przysługuje osobie tymczasowo aresztowanej w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wniosku oskarżyciela o zastosowanie aresztu, a zażalenie prokuratora uwzględnił sąd odwoławczy (art. 426§2 k.p.k.). Zażalenie w tej sytuacji kieruje się do sądu, który wydał postanowienie – rozpozna je on w innym (równorzędnym) składzie.
Zażalenie również służy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w sytuacji opisanego wydłużania tymczasowego aresztowania, gdy przekracza ono 2 lata (lub 12 miesięcy w przypadku postępowania przygotowawczego). Wówczas zażalenie składa się do Sądu Apelacyjnego, który decyzję wydał. Rozpoznania sprawy dokona inny (trzyosobowy) skład tego sądy. Jeżeli w składzie „pojawiłby” się sędzia, który wydał zaskarżane postanowienie możemy wnieść o wznowienie postępowania na podstawie art. 542 k.p.k. w zw. z art. 439§1pkt.1. k.p.k.
Starając się o uchylenie lub zmianę stosowanego środka zapobiegawczego, po upływie 3 miesięcy aresztu, wniosek możemy złożyć w każdym czasie. Istotne dla organów ścigania jest pewność, że nie będziesz utrudniał śledztwa. Postaraj się przekonać prokuratora, że w Twoim przypadku nie ma obawy ucieczki, ukrywania się, matactwa, a tym bardziej popełnienia przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu. Swoje stanowisko uzasadnij odwołując się do rodzinnych wartości: stęsknione dzieci, chora matka. To, że jesteś jedynym „żywicielem” rodziny, albo że twoje dochody są znaczna częścią budżetu rodziny też jest okolicznością uzasadniającą – tak zapewniasz o nie występowaniu przesłanek stosowanego aresztu. Dla zapewnienia wskaż organom ścigania adres, pod którym faktyczne przebywasz lub miejsce pracy, przekonując iż wystarczające będą środki zapobiegawcze o charakterze nieizolacyjnym). Samo przyznanie się przez Ciebie do popełnienia zarzucanego Ci czynu i złożenie obszernych wyjaśnień nie gwarantuje że prokuratura odstąpi od wniosku o tymczasowy areszt (taka mała rada).
Wielokrotnie zdarza się że pomimo stosowania tymczasowego aresztowania, sąd uniewinnia oskarżonego. W takim wypadku zawsze należy wystąpić o odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę poniesioną w związku z oczywiście niesłusznym aresztowaniem. Jeżeli zaś zostanie orzeczona kara pozbawienia wolności należy wnosić o zaliczenie tymczasowego aresztowania do okresu kary (zazwyczaj zaliczane jest to z urzędu).
